ยุง (mosquitoes)

ในโลกนี้มียุงมากกว่า 4,000 ชนิด ซึ่งจัดอยู่ในวงศ์ Culicidae อันดับ Dipteraยุงบางชนิดเป็นพาหะนำโรคมาสู่คน เช่น

• ยุงลายบ้าน (Aedes aegypti)
• ยุงลายสวน (Ae. albopictus)
• ยุงก้นปล่อง (Anopheles)
• ยุงเสือ (Mansonia)
• ยุงรำคาญ (Culex tritaeniorhynchus)

ยุงที่เป็นตัวนำโรคต่างๆหลายชนิดในสัตว์ เช่น

• ยุงรำคาญ (Culex quinquefasciatus)
  ยุงนอกจากเป็นอันตรายต่อคนและสัตว์เลืออุ่นแล้วยังเป็นอันตรายต่อสัตว์เลือดเย็นอีกด้วย

อาหารสำหรับยุง

• ยุงกินน้ำหวานจากเกสรดอกไม้ก็สามารถดำรงชีวิตอยู่ได้
• ยุงตัวเมีย ต้องการโปรตีนจากเลือดมนุษย์หรือสัตว์เพื่อช่วยในการเจริญ
  ของไข่และสร้างพลังงาน
• ยุงแต่ละชนิดชอบกินเลือดต่างกัน
• การเจริญของไข่แบบที่ต้องใช้โปรตีนจากเลือดเรียก auautogeny
• การเจริญของไข่โดยใช้อาหารที่สะสมไว้เรียกautogeny เช่น ยุง Aedes togoi,Culex molestus
• ยุงลายชอบหากินเวลากลางวัน ยุงรำคาญชอบหากินเวลากลางคืน ยุงแม่ไก่ชอบหากินเวลาพลบค่ำและย่ำรุ่ง

พฤติกรรมการบิน

การบินมีลักษณะเฉพาะสำหรับยุงแต่ละชนิด เช่น

• ยุงลายบ้าน บินได้ประมาณ 30 – 300 เมตร (บินได้ไม่ไกล)
• ยุงลายสวน บินได้ประมาณ 400 – 600 เมตร
• ยุงก้นปล่อง บินได้ประมาณ 0.5 – 2กิโลเมตร
• ยุงรำคาญ บินได้ตั้งแต่ 200 เมตร ถึงหลายกิโลเมตร
• ยุงพาหะนำโรคไข้สมองอักเสบ บินได้ไกลถึง 50 กิโลเมตร
• ยุงตัวเมีย บินได้ไกลกว่ายุงตัวผู้พฤติกรรมการผสมพันธุ์
• ยุงตัวผู้จะลอกคราบโผล่ออกจากตัวโม่งก่อนยุงตัวเมีย และอยู่ใกล้แหล่งเพาะพันธุ์
• ยุงตัวเมียออกมา 1-2 วันจะผสมพันธุ์กัน หลังจากผสมพันธุ์แล้วยุงตัวเมียจะออกหาแหล่เลือด
• ยุงบางชนิดต้องการเลือดก่อนการผสมพันธุ์ เช่น Anopheles culicifacies

อายุของยุง

อายุของยุงขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายอย่าง เช่น เพศ อุณหภูมิ อาหาร

• ฤดูร้อน ยุงจะมีกิจกรรมมากทำให้อายุสั้นเฉลี่ยประมาณ 2 สัปดาห์
• ฤดูหนาว ยุงจะมีกิจกรรมน้อยทำให้อายุยืน ในบางพื้นที่ยุงสามารถจำศีลตลอดฤดูหนาว
• ยุงตัวผู้ มีอายุประมาณ 1 สัปดาห์ยกเว้นกรณีที่เลี้ยงด้วยอาหารสมบูรณ์
  และมีความชื้นที่เหมาะสม จะอยู่ได้เป็นเดือน
• ยุงตัวเมีย มีอายุ 1-5 เดือน

ชนิดของยุงที่สำคัญทางการแพทย์มี 4 สกุลคือ

1. ยุงลาย (Genus Aedes)
2. ยุงคิวเล็กซ์ หรือยุงรำคาญ (Genus Culex)
3. ยุงก้นปล่อง (Genus Anopheles)
4. ยุงเสือ หรือยุงฟิลาเรีย (Genus Mansoni
   

ยุงรำคาญ (Culex quinquefasciatus)

ยุงจัดเป็นแมลงกลุ่มหนึ่งที่มนุษย์คุ้นเคยมากที่สุดใน แต่ละคืนเวลาพลบค่ำชาวเมืองใหญ่ๆ มักได้ รับการ รบกวน จากการรุมตอมดูดเลือดจากยุงกลุ่มใหญ่เป็นประจำ เนื่องจากมีชุกชุมมากก่อให้เกิดความรำคาญ อย่างยิ่งยุงชนิดนี้จึงได้รับการขนานนามว่า "ยุงรำคาญ" ยุงรำคาญจัดเป็นยุงในสกุล Culex ซึ่งพบมีในโลกประมาณ 400 ชนิดและในประเทศไทยมีจำนวน 80 ชนิดหลายชนิดมีความสำคัญทางการแพทย์ ในการเป็นพาหะนำโรคไข้สมองอักเสบมาสู่มนุษย์ ลักษณะสำคัญของยุงรำคาญจะสังเกตได้ โดยยุงตัวเมียมีส่วนรยางค์ของปาก คือ maxillary palp ซึ่งมีความยาวเพียงครึ่งหนึ่งของความยาวของงวงดูดเลือด ขอบด้านท้ายสุดของส่วนอกด้านหลังจะหยักแยกออกเป็น 3 พูชัดเจนปลายส่วนท้องมีลักษณะทู่และปกคลุมด้วยเกล็ดแบนราบติดกับ ผนังลำตัวโรคไข้สมองอักเสบมียุงรำคาญเป็นพาหะนำโรค มักแพร่พันธุ์ในทุ่งนา อาศัยตามแหล่งน้ำสกปรกซึ่งต่างจากยุงลาย ซึ่งเป็นพาหะของโรคไข้เลือดออก ที่จะอาศัยตามแหล่งน้ำสะอาด อาการของโรคไข้สมองอักเสบจะมีไข้สูง คลื่นไส้อาเจียน และมีอาการทางสมอง เช่นชักอาจเสียชีวิตหรือบางรายหายป่วยอาจมีความพิการทางสมอง สำหรับวัคซีนป้องกันโรคไข้สมองอักเสบ ปัจจุบันมีเพียงวัคซีนป้องกันโรคไข้สมองอักเสบจากเชื้อไวรัสเจอีเท่านั้น หมอแนะนำวิธีการป้องกันที่ง่ายและดีที่สุด คือควรป้องกันอย่าให้ยุงกัด รวมทั้งกำจัดและป้องกันไม่ให้มีแหล่งเพาะพันธุ์ยุง